دموکراسی و مزایای تحقق آن در حکومتداری
نویسنده: ذالبیک اختیاری
دموکراسی یکی از مهمترین و مؤثرترین سیستم‌های حکومتی است که در جوامع مختلف به کار گرفته شده است. به عبارت دیگر دموکراسی یک سیستم حکومتی است که در آن قدرت به دست مردم است. در این سیستم، همه افراد برابر هستند و هیچ تبعیضی بر اساس نژاد، جنسیت، مذهب، طبقه، و یا دیگر مشخصه‌های فردی وجود ندارد. دموکراسی به عنوان یکی از اصول اساسی حقوق بشر و به عنوان حق بنیادی شهروندان در بسیاری از کشورها به شمار می‌رود.
تاریخچه دموکراسی به دوران باستان باز می‌گردد. در یونان باستان، دموکراسی به عنوان یکی از اصول اساسی حکومتی به کار گرفته شد. در این سیستم، همه شهروندان حق رأی داشتند و می‌توانستند در تصمیمگیریهای مهم کشور شرکت کنند. این سیستم در طول تاریخ به دیگر کشورها نیز منتقل شد و در حال حاضر در بسیاری از کشورها به کار گرفته می‌شود. تعاریف دموکراسی دموکراسی مفهومی است که دانشمندان تعاریف متفاوتی از آن ارائیه کرده است. در این مقاله به سه تعریف کوتاه و جامع دموکراسی می پردازیم.
1. دموکراسی به زبان ساده: دموکراسی از یک کلمه یونانی dēmokratiā با dēmos “مردم” و کریتوس “حکومت” سرچشمه گرفته است. برای اولین بار، این اصطلاح در قرن پنجم قبل از میلاد برای نشان دادن سیستم های سیاسی موجود در دولت شهرهای یونانی، به ویژه آتن کلاسیک، ظاهر شد. دموکراسی به معنای “حکومت مردم” است.
2. دموکراسی از دیدگاه دانشنامه آزاد: دموکراسی یا مردم‌سالاری حکومتی است که در آن مردم، اختیار برای انتخاب قانون و قانون‌گذار دارند. موضوعات اصلی دموکراسی عبارتند از: آزادی اجتماع، آزادی بیان، آزادی حقوق شهروندی، رضایت حکومت‌شوندگان ، حق زندگی و حقوق اقلیت‌ها.
3. دموکراسی از دیدگاه دانشمندان: دانشمندان از دو اصل به عنوان اصول مادر دموکراسی یاد کرده‌اند که عبارتند از: الف ـ نظارت همگانی بر تصمیم‌گیری جمعی. ب ـ داشتن حق برابر در اِعمال این نظارت. هر اندازه که این دو اصل در تصمیمگیریهای یک اجتماع بیشتر تحقق یابد، آن اجتماع دموکراتیک‌تر خواهد شد.
این تعاریف نشان می‌دهند که دموکراسی مفهومی چندوجهی است که می‌تواند بسته به زمینه‌های مختلف تفسیر شود. دموکراسی به دوران افلاطون و ارسطو در سده پنجم قبل از میلاد و دولت شهرهای یونان باستان برمی‌گردد در این دوران، فقط مردان آزاد ثروتمند اهل آتن حق رأی داشتند و بسیاری از افراد، از جمله زنان، فقرا، برده‌ها، و مهاجران حق رأی نداشتند. این نوع دموکراسی، که دموکراسی طبقات برتر نامیده می‌شود، یک نوع دموکراسی مستقیم بود و نه دموکراسی نمایندگی.
پس از آن، در جمهوری روم قبل از پیدایش امپراطوری، ابعادی از دموکراسی به چشم می‌خورد. اما تکوین تدریجی و در نهایت پیروزی دموکراسی به عنوان یک نظام کارآمد حکومت با تحولات زیادی تقویت شده است. از جمله این تحولات می‌توان به امضای سند «مگنا کارتا» در سال 1215، انقلاب‌های فرانسه و امریکا در قرن هجدهم، همچنین گسترش حق رأی در اروپای شمالی در قرن نوزدهم اشاره کرد. اما در قرن بیستم بود که ایده دموکراسی به عنوان شکل عادی حکومت استقرار یافت. در امروزی، دموکراسی به عنوان یک نظام حکومتی شناخته شده است که در آن مردم اختیار برای انتخاب قانون و قانون‌گذار دارند.
با این حال، دموکراسی هنوز هم دارای مفهوم چندوجهی است که می‌تواند بسته به زمینه‌های مختلف تفسیر شود. دموکراسی به چندین نوع تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارند:
1- دموکراسی مستقیم: در این نوع دموکراسی، مردم به‌طور مستقیم در تصمیمگیریهای سیاسی شرکت می‌کنند.
2- دموکراسی نمایندگی: در این نوع دموکراسی، مردم نمایندگانی را انتخاب می‌کنند تا در تصمیمگیریهای سیاسی از آن‌ها نمایندگی کنند.
3- دموکراسی الکترونیکی: این نوع دموکراسی از فناوری اطلاعات برای افزایش مشارکت مردم در تصمیمگیریهای سیاسی استفاده می‌کند.
4- دموکراسی مشارکتی: در این نوع دموکراسی، مردم در تصمیمگیریهای سیاسی و اجرای آن‌ها مشارکت می‌کنند.
5- دموکراسی ریاست جمهوری: در این نوع دموکراسی، رئیس‌جمهور به‌طور مستقیم توسط مردم انتخاب می‌شود و قدرت اجرایی را دارد.
6- دموکراسی پارلمانی: در این نوع دموکراسی، قدرت اجرایی در دستان کابینه‌ای است که توسط نخست‌وزیر رهبری می‌شود.
7- دموکراسی اقتدارگرا: در این نوع دموکراسی، تنها یک حزب سیاسی می‌تواند به‌طور واقعی دولت را در کنترل بگیرد.
8- دموکراسی اسلامی: این نوع دموکراسی بر اساس اصول و مقررات اسلامی است و در آن مردم نمایندگانی را انتخاب می‌کنند که بر اساس شریعت اسلامی حکومت کنند.
سوسیال دموکراسی: این نوع دموکراسی ترکیبی از دموکراسی و اصول سوسیالیستی است. این تقسیم‌بندی‌ها نشان‌دهنده گستردگی و تنوع دموکراسی در جوامع مختلف هستند.
دموکراسی مزایای بسیاری نیز دارد که به شرح زیر است:
- خردمندانه‌ترین نوع حکومت: دموکراسی به عنوان خردمندانه‌ترین نوع حکومت شناخته شده است.
- کاهش فساد سیاسی: دموکراسی می‌تواند فساد سیاسی را به حداقل برساند.
- عادلانه‌ترین نظام حکومتی: دموکراسی به عنوان عادلانه‌ترین نظام حکومتی شناخته شده است.
- حل آشتی‌جویانه جدال‌ها: دموکراسی می‌تواند موجب حل آشتی‌جویانه جدال‌ها شود.
- افزایش وفاداری و تعهد ملی: دموکراسی می‌تواند وفاداری و تعهد ملی را افزایش دهد و قومیت‌گرایی افراطی را کاهش دهد.
- پایدارترین نوع حکومت: دموکراسی به عنوان پایدارترین نوع حکومت شناخته شده است.
- ارتقاء آزادی بیان: دموکراسی می‌تواند آزادی بیان را ارتقاء دهد. این مزایا نشان‌دهنده گستردگی و تنوع فوایدی است که تحقق دموکراسی در جوامع بشری می‌تواند داشته باشد.
در دموکراسی، مردم حق دارند تا به طور مستقیم در تصمیمگیریهای مهم کشور شرکت کنند مردم می توانند نمایندگان خود را انتخاب کنند تا به نمایندگی از آن‌ها در تصمیمگیریهای کلان شرکت کنند این شامل انتخابات برای انتخاب نمایندگان در پارلمان یا مجلس است. نمایندگان انتخاب شده توسط مردم، قوانین را تصویب می‌کنند و به نمایندگی از مردم در فرآیند تصمیم‌گیری‌ها عمل می‌کنند.
در نهایت، دموکراسی نه تنها به مردم اجازه می‌دهد تا در تصمیمگیریهای کشور شرکت کنند، بلکه نیز به آن‌ها امکان می‌دهد تا نظارت بر نمایندگان خود داشته باشند و از آن‌ها حساب‌گری کنند. این نظام حکومتی، با توجه به مشارکت مردم و شفافیت در فرآیند تصمیم‌گیری‌ها، به تقویت اعتماد عمومی و پایداری کشور کمک می‌کند.
توئیتدیدگاه شما چیست؟
دیدگاه