بند کجکی، بزرگترین بند برق افغانستان

نای نیوز:

بند برق کجکی یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین بندهای آبی افغانستان است که بر روی رودخانه هلمند احداث شده است. این بند در ولسوالی کجکی هلمند به فاصله ۱۶۱ کیلومتری شهر قندهار قرار دارد. کارکرد این بند برای آبیاری ۱۸۰۰ کیلومتر مربع زمین‌های خشک و همچنین تولید برق است. گنجایش آبگیری این بند ۲.۸ میلیارد متر مکعب است. بند برق کجکی برای نخستین بار در سال ۱۳۳۲ ه.ش در زمان حکومت ظاهر شاه توسط شرکت آمریکایی موریسون-کنودسن ساخته شد، اما پس از حمله اتحاد جماهیر شوروی و بروز بحران‌های پس از آن، کار این بند نیمه‌کاره باقی ماند. قبل از ساخت این بند، آب آن به‌طور کامل به کشورهای همسایه ایران و پاکستان سرازیر می‌شد.

بند کجکی و بند کمال خان یکی از دو بند اصلی برق‌آبی در افغانستان هستند که بر روی دریای هلمند یا هیرمند اعمار گردیده‌اند. این بندها از جمله پروژه‌های زیربنایی کشور هستند که در ثبات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی افغانستان تأثیر مستقیم دارند. اهمیت بند کجکی برای اقتصاد افغانستان به‌خاطر تولید برق و نیز آبیاری هزاران هکتار زمین‌های زراعتی بسیار مهم است. افغانستان از منابع آب فراوان و ظرفیت بالقوه‌ای برخوردار است که با مدیریت آن می‌توان نیاز برق مورد ضرورت را برآورده ساخت و همچنین نیازهای کالاهای زراعتی را تأمین نمود. این مدیریت همچنین به بهبود وضعیت محیط زیست کمک خواهد کرد.

اولین توربین تولید برق بند کجکی در سال ۱۳۵۱ ه.ش و دومین توربین آن در سال ۱۳۵۳ نصب گردید. اما پس از حاکمیت گروه طالبان و افتتاح فاز دوم بند برق کجکی توسط ملا غنی برادر، معاون اقتصادی ریاست‌الوزراء، به تاریخ ۵ اسد ۱۴۰۱، ظرفیت این بند از ۵۱ مگاوات به ۱۵۱ مگاوات افزایش یافت.

پروژه اعمار فاز دوم بند برق کجکی توسط شرکت ۷۷ ترکی صورت گرفت. طبق قراردادی که بین د برشنا شرکت و شرکت ۷۷ ترکی صورت گرفت، مسئولیت بهره‌برداری پروژه بعد از تاریخ نصب و آغاز فعالیت توربین دستگاه جدید الی بیست سال بر دوش شرکت ۷۷ ترکی می‌باشد. در پایان قرارداد، مالکیت پروژه به دولت افغانستان انتقال داده می‌شود. هدف این پروژه تولید ۱۵۱ مگاوات برق برای ولایت هلمند و ولایات همجوار آن و نیز آبیاری زمین‌های زراعتی بوده است.

ظرفیت آبیاری قبلی این بند حدود ۴۰۰۰۰ هکتار زمین‌های زراعتی بود و پس از بهره‌برداری از فاز دوم، آبیاری ۲۵۶۰۰۰ هکتار زمین‌های زراعتی را پوشش می‌دهد. ظرفیت ذخیره آب قبلی بند ۱.۷۸ میلیارد متر مکعب آب بود و پس از بهره‌برداری فاز دوم، ظرفیت ذخیره آن به ۲.۸۶ میلیارد متر مکعب آب افزایش یافت، که این بند را به یکی از بزرگ‌ترین بندهای افغانستان و منطقه تبدیل کرده است.

بند سلما ظرفیت تولید ۴۲ مگاوات برق را داراست و حدود ۸۰۰۰۰ هکتار زمین‌های زراعتی از آن آبیاری می‌شود. اما در مقایسه با بند سلما، بند کجکی تولید ۱۵۱ مگاوات برق را دارد که ظرفیت آن بیشتر از بند سلما می‌باشد.

قبل از ساخت و اعمار این بند، آب‌های سرشار و طبیعی افغانستان به کشورهای همسایه می‌ریخت. به‌خاطر گذر آب‌های افغانستان به کشورهای همسایه از جمله ایران و پاکستان، دریای هلمند که بر فراز آن بند برق کجکی ساخته شده است، بخشی از آب‌های بین‌المللی قرار گرفته و شامل قوانین آب میان ایران و افغانستان شده است. پیرامون حقابه دریای هیرمند یا هلمند میان افغانستان و ایران در ۲۲ حوت ۱۳۵۱ ه.ش توافق‌نامه آب به امضا رسید که به‌موجب آن هر ثانیه ۲۶ متر مکعب آب معادل ۸۵۰ میلیون متر مکعب در سال از دریای هیرمند به ایران حقابه برسد. اگرچه مصرف ایران از این آب در سال‌های اخیر بیشتر از مقدار ذکر شده در توافق‌نامه بوده است، اما با مدیریت آب می‌توان از یک طرف مقدار آب توافق شده را به کشور همسایه سپرد و از سوی دیگر می‌توان برای آبیاری و تولید برق از آن بهره برد.

طبق تحقیقات انجام شده، افغانستان ظرفیت تولید ۳۸۰ هزار مگاوات برق از منابع آب، آفتاب و باد را داراست. افغانستان تنها از منابع داخلی ذغال سنگ ظرفیت تولید ۳۵۰۰ مگاوات برق را دارد. در میان این همه ظرفیت‌ها، افغانستان سالانه حدود ۵۰۰ الی ۲۰۰۰ مگاوات برق نیاز دارد و با وجود مصرف میلیاردها دلار در عرصه تولید برق در افغانستان، تنها در ۲۰ سال گذشته حدود ۸۰ درصد برق مورد نیاز خود را از کشورهای همسایه وارد می‌کرد و تنها ۲۰ درصد آن را از منابع مختلف داخلی آب، آفتاب، باد و دیزل جنراتورها تولید و با هزینه گزاف به مردم به فروش می‌رسانید.